zurück |
Hebels Reden als Gymnasiast vor der 'Societas Latina Marchio Badensis',
der 'Lateinischen Gesellschaft der Markgrafschaft Baden' in Karlsruhe 4. Rede - 1777 (o. Dat.) Zur deutschen Übersetzung |
||||
|
CAESARIS CUM AUGUSTO
instituit
J. P. Hebel
1777. |
||||
|
Oeconomia. |
||||
|
Duo viros Aud.
honoratissimi, quorum unus vi |
Aud. = Auditores |
|||
|
puto, speciatim quaeque transcurrenda mihi esse |
||||
|
consulibus cretus esse dicitur. — Caesarem
rempublicam |
||||
|
suam deflevisse dicitur, ut qui nihil magni nil prae- |
||||
arctam iunctionem, ut qui ex Atia Sororis suaeju- |
|||||
|
qui in Caesare uno impetu ingentes ac innumeras |
||||
|
Octavii Sororem Antonius connubio dejecit, et Cleo- |
||||
|
Cajum Caesarem narraturus quid de ejus interno |
||||
|
ma condidit. Augustus nova fora fieri curavit, |
||||
|
interrita, ac ipsa denique morte invicta
redderet. |
||||
|
dit amorem, ut aliquando ab hostibus capti mori se, quam |
||||
|
dius
observavit. Illum insulsitatis aliquid, hunc |
||||
|
mis annis
assiduitas, quanta graecarum litera-
|
||||
|
qui plus
Romani, quam bellicosissimus quis- |
||||
|
pene divini per omnem vitam eluxerat, hic non |
||||
|
Deutsche Übersetzung:
|
||||
zurück |
|
nach oben | |||
CAESARIS CUM AUGUSTO comparationem instituit J. P. Hebel 1777. Oeconomia. Thema: Caesaris cum Augusto Comparatio. I. De ipsorum ortu. 1. Caesar Romanus, e gente Julia 2. Augustus e gente octavia Velitris natus. II. De Virtute bellica Uterque admodum erat fortis, de quo utriusque tum externa tum interna bella testabuntur. III. Accessus ad imperium. 1. Caesar per vim et ferrum. 2. Augustus per adoptionem solium conscendit. IV. Eruditio Uterque eruditione tanta fuit conspicuus, ut cui pal- mam concedas dubitaveris. V. Mores. 1. In amicitia Caesar levis Augustus severissimus. 2. Ille insulsior aliquando hic maxime civilis. 3. Religionis ille nefarius neglector, hic cultor timidus. VI. Mors. 1. Caesar vi ac ferro e medio sublatus. 2. Augustus inter amplexus Liviae suae acquievit. Duo viros Aud. honoratissimi, quorum unus vi atque ferro terrarum orbem in suam potestatem redegit, alter consilio et lenitate in orbis romani ditione continebat, Caesarem et Augustum vobis oratione de pingam. Sentio equidem, quod impar viribus meis onus subierim. Fateor me intelligere, quod non solum mej sed et ommum, quos Latium unquam tulit, oratorum ingenia superent utriusque viri virtutes. Metuo denique, ne eorum dotes ac robora ne satis quidem attingam, nedum pro iussu ac voluntate vestra plane exhauriam. Iussu tamen ac consensione gravissimi directoris impulsus, ipsius argumenti dignitate incitatus, vestra. Auditores honoratissimi summa erga me benevolentia levatus, opus, quod alias suscipere tremuissem, iam exoptata ante a vobis benevola attentione laetus ordior. Id unum, ut quod iter sit orationis mae facilius intelligetis, commonefacere abs re non esseputo, speciatim quaeque transcurrenda mihi esse visa, atque ita quidem, ut utriusque primo prosapiam ac nativitatem praemittam, tunc per quas vias ad augustale solium provecti sint proponam, postea bella eorum, ac institutiones publicas enumerem, tum qualem uterque in eruditione, in religione, in amicitia, cultu habituque se gesserit, doceam, ac denique, qua uterque morte solutus sit subiiciam. Julius igitur Caesar C. Mario, et V. Flacco Consulibus Romae editus est. Gens Julia, e qua fuerat satus prisca omnino, ac ab Julo Aeneae filio creta dicitur. Recens natus apud Aureliam matrem educatus et ab Antonio Gniphone, homine Gallo literas graecas aeque ac latinas edoctus est. Octavius Augustus, e gente Octavia, quae et generis antiquitate, et regiae stirpis majestate, eo tempore Romae clarius exsplendescerat M. Julio, et Antonio consulibus cretus esse dicitur. — Caesarem rempublicam subigendi, sibi ipsi independens imperium acquirendi, omnia suae potestati subiiciendi mira cupiditate flagravit. Cujus etiam rei certa luculentaque indicia habemus. Novis enim rebus studentem semper fuisse, turbulenta ejus iuventa declarat, qua, nunc ob proditas nimis animi cupiditates linquere Romam coactus, nunc percepta iteram spe novae dissensionis, et novas res machinandi occasione, per media pericula rursus pervenit Romam vel si quam seditionis scintillam inter cives animadverterit, eos quo exardescat magis sollicitavit. Sic conjurasse cum Crasso et Sylla putatus et ipsis Catilinariis rebus, non ignotum membrum interfuisse putatus, siquidem chierographum ipsius Catilinae transmissum, et lenissimum ejus detecta re in conjuratos iudicium exstitit. In Hispania intuitus Magni Alexandri imaginem, ingemuisse, et inertiam suam deflevisse dicitur, ut qui nihil magni nil praeclari adhuc gesserit. Omnibus itaque modis, quibus ad imperium iter sibi patefacere potuisset tentatis per multa Romano populo promota comoda populi favorem sibi conciliare coepit. Hac via a privati hominis sorte, nunc Tribunus, nunc Quaestor, mox Aedilis, Pontifex M. Praetor, imo denique Consul evasit. Quod summum munus indoli sueo conforme, imperitando, instituendo, mutando omnino pro lubitu gessit, in eoque sibi vires, ad praeposita mentis feliciter exigenda collegit. Et sic denique per bella de quibus mox ampliorem mentionem faciam, consilio, virtute, et fortuna conjunctis ad fasces imperii pertingit. Augustus contra, per nullum nefas, per nullas ambages, solium a Caesare erectum conscendit. Adoptaverat eum Cajus Caesar partim ob ingenii sui praeclaras, et ad obtinendum imperium idoneas dotes, praecipue vero, ob sanguinis arctam iunctionem, ut qui ex Atia Sororis suaejuliae filia progenitus erat — Venio iam ad bella quae ubi ius et consilium defecere iter patefacerent. Interfecto Caesare, Augusto avuncli sui necem vindicare religio erat. Cassius et Brutus, ut sub orationis fine audietis Caesaris erant interfectores. His infestus languescente quamquam et infirmo corporesive pietas eum commoverit, sive prudentia, ut nempe eorum, qui subvertere imperium possent frangeret vires, et alios horum exemplo territaret, bello in eos campis Philippicis irruit, ac duplici proelio, quorum priori ipse castris exutus est, altero hostes ingentem cladem acceperant. Cassius ut Brutus, ultimi eorum quos Roma progenuit, ad Junii Bruti, ad Scaevolae exemplar heroes, qui ingenuis viribus, impositum iugum excutiebant, qui mortis discrimini se immittere dummodo patriam salvam, et a dominantis imperio liberatam viderent, non dubitaverantqui in Caesare uno impetu ingentes ac innumeras injurias, quas populis ex omni terrarum angulo intulit ulciscebantur, Cassius inquam et Brutus hisce ipsis campis, suo gladio irruentes occubuere, ducentes satius mori, quam patriae libertate superstites vivere. Ab his quae victor discedens Augustus in Sextum Pompejum irruit, ac navali proelio victoriam deportavit. Hinc inde Lepidum et Antonium, cum quibus sub initio ob exiguas adhuc vires societatem iniit, nunc auctis opibus et confirmato, imperio bella tentavit. Lepidum quidem, magno exercitu comparato fretum et superbientem parcis viribus dejecit, et victum manus porrigentem non tantum ab imperio, sed et a romani orbis ditione removit. Ultimum civile bellum gessit cum Antonio. Ductam enim matrimonio Octaviam Octavii Sororem Antonius connubio dejecit, et Cleopatrae Aegypti regnatricis nuptias tentavit. Hoc facto a senatu pro imperii hoste declaratus, ac magis quod Augusto multae variaeque suspicionis locum reliquerat, Romanos hostes sibi effecit, qui sub Augusto duce, Alexandriam, qua eo tempore Antonius cum Cleopatra commorabatur corona cinctam expugnavere. Sic concussis eorum quos vastatores imperii sui fore putaverat viribus, unusque Romae regnator relictus, exteris quoque gentibus bella intulit. E quibus id quod duce Quintilio Varone, in saltibus Teutoburgicis commiserat, illata populo Romano insigni clade, iniecto ipsis imperii visceribus tanto terrore, trucidatis cum ipso duce Quintilio tribus legionibus infeliciter gessit clarius eminet. Redeo iam ad Cajum Caesarem narraturus quid de ejus interno habitu cultuque acceperimus. Spectacula, quorum multa variique generis edidit praecipue fovisse videtur. Ludos Circenses, Scenicos, Athletarum multos sane instituit, tantisque sumtibus, ut ad visendum innumera saepius hominum spectatorum multitudo confluxerit. Sed et Augustus tantam operam spectaculis impendit, ut magnificentia in hac re prae omnibus longe clarius exsplendesceret. In iure dicendo Caesar admodum gravis et severissimus. Augustus contra assidue quidem, sed sum a lenitate facilitate que conspicuus fuisse dicitur. — De exornanda amplificanda instruenda urbe uterque summa opera summis viribus laboravit. Lacus Caesar inutiles ac supervacuos replevit, explanavit, vias novas, aedificia publica, templa ac delubra deorum splendidissima condidit. Augustus nova fora fieri curavit, Deorum fere cuique aedem exstruxit urbem vices ac regionibus distinxit, aedificia publica, vetustate disjecta restituit, partimque addidit nova tantamque urbi ampliorem reddendae inhibuit curam ut quam e lateris confectam accepisset, marmoream reliquisse diceretur. In disciplina militari Caesar omnino extitit tantus, quam quis maximus. Severitate milites in timore retinuit, lenitate quandoque intermixta mussantia pecora iterum mulcebat. Per turbulentas per horrentes coeli tempestates, per aspera et fere inaccessa loca, per medias interitus fauces, et quidem nulla alia quandoque caussa, quam ut militum pectora corroboraret, frigoris, famis, pluviae, defatigationum patientia, mortis ac interitus pericolo interrita, ac ipsa denique morte invicta redderet. Sed et commisso aliquo proelio lenem facilemque in milites se praebuit, in alloquendo non militum sed commilitonum nomine usus. In solos proditores ac sedidosos quam acerrime saeviit, cetera delicta quandoque praeteriens. Insigne quoque amoris sui erga milites edidit specimen, quod accepto de clade Tituriana nuntio, adeo se moerori ac tristitiae totum commiserit, ut et externo moeroris signo, nec barbam nec capillos, prius quam militum suoram pro se effusum sanguinem vindicaret demi passus sit. Milites ecam si in tristissimo rerum angulo versatus fuerit, simulda seditiotisos sentiit dimisit, et amore dein, quem erga ceteros exercuit, eo perduxit, ut ultro etiam ad ipsum redierint. Tantum his aliisque rebus militum in se accendit amorem, ut aliquando ab hostibus capti mori se, quam adversus Caesarem armari malle declararent. Augustus quoque successu avunculi edoctus, in re militari quam severissimus fuit, ut totas legiones aliquanto intractabiliores dimiserit. Ceterum magnum bellicae virtuti honorem habuit, virisque virtute praeclaris perampla praemia, ducibus triumphos decrevit — Formam Caesaris quadam majestate fuisse conspicuam tradunt. Excelsa corporis statura, Color nitens ac candidus. Plena membra, Labia aliquantulum suffusiora. Penetrantes ac fulgentes oculi, corporis constans ac prospera valetudo. Augustus contra, quantum Caesar majestate gravitateque corporis conspicuus erat, tantum venustate decorus. Caeterum inconstanti, gravique valetudine semper vexabatur. Religionem Caesar temere neglexit, Augustus timi dius observavit. Illum insulsitatis aliquid, hunc civilitatis permultum prae se gessisse dicunt. Alterum in amicitia admodum levem facilemque fuisse multa declarant, hunc contra tam cautum in eligenda, tam constantem in retinenda amicitia, quam qui maxime, fuisse, probe scitis. — In eruditione uterque tam fuit insignis ut cui palmas concedere velis omnino dubitaveris. Caesaris quis non eloquentiam admiratus fuerit quis non scribendi tam nitido, puro, ac praecipue naturae rerum conformi genere ductus et incitatus fuerit. Quis non ipsius curam, pro promovendis literis, asportando et aperiendo librorum utriusque linguae Thesaurus laudaverit? Et in Augusto quantum eloquentiae decus, quanta in liberalibus studiis a tenerri-mis annis assiduitas, quanta graecarum literarum peritia eluxit? Caesar, quamquam sitis et inediae patientissimus lautas tamen epulas amavit. Augustus contra semper naturam optimam ducem, optimam normam secutus, dummodo vitam sustentare, ac amissas corporis vires restituere poluit, contentus erat. — Abusionem denique regni et potestatis unice in Caesare reprehendebant. Dominum non tantum sed et regem se passus est appellari. Res publica ut ipse ajebat corpore specieque carebat, nomen tantum gerens, ipsi praeter nomen nil regale defuit. Augustus contra et sine sceptro magnum se fore, et felicem non ignorans, bis de reddenda ressituendaque libertate cogitavit. Sed et utrique pro vita, pro meritis mors digna contigit. Caesar quippe, qui plus Romani, quam bellicosissimus quisque hostilis sanguinis profudit, qui omnem quam late patuit terrarum orbem illacessitus stricto ferro adiit, et cruento iterum discessit Caesar inquam in curia, qua toties Romanorum libertatem imperitando pro lubitu sollicitaverat, a quinquaginta conjuratis, ipso filio suo, tam dilecto sibi Bruto, et Cassio ducibus, tribus et viginti vulneribus, quorum una sub pectus ipsi immissa letalem ipsi languorem effecit, ictus animam miserriefflavit. Augustus contra, amor et deliciae generis humani, qui civium suorum amorem quem summum meruerat et ad finem usque retinuit, qui et sub extremo vitae halitu adhuc Augustus ille fuerat, e quo aliquid pene divini per omnem vitam eluxerat, hic non inter hostium cruenta arma, non per ipsas Romanorum ultrices manus, sed morte quae ex merito ipsi contigit, inter conjugis nempe oscula et amplexus vivere desiit.
|
CAESAR UND
AUGUSTUS
Ein Vergleich angestellt von J. P. Hebel 1777. Gliederung. |
||||
|
|||||
Der lateinische Text fällt sehr viel kürzer
aus als der deutsche. daher habe ich mir erlaubt, |
Zum Anfang der deutschen Übersetzung | ||||
|
|||||
zurück |
|
nach oben | |||
Die Nutzung der visualisierten Digitalisate
wurde gemäß den Bedingungen
der Creative Commons Lizenz CC-BY-SA 3.0 DE durch die BLB Karlsruhe gestattet. Ein Hinweise in eigener Sache: Die o. a. Blätter sowie die Transkription rechts sind nur bei Google-Chrome- und Opera- basierten Browsern vertikal synchron. Obwohl sich die einzelnen Seiten vertikal in separaten Tabellenzellen befinden um den Effekt möglichst gering zu halten, fallen bei Mozilla-Browsern (z. B. Firefox) die Aufzählungen zu lang aus. Offensichtlich verwenden diese für die HTML-Zeilenhöhe (trotz gleicher Schriftart und -größe) ein abweichendes Maß. Dies bedaure ich, kann es aber mit vertretbarem Aufwand nicht ändern. |